Каталог

Абярэгi > Абярэгі хаты  старонка. 1, 2  далей. Агонь Агонь, адна з першасных стыхій, якая ўдзельнічала ў акце стварэння свету, у міфалагічных уяўленнях продкаў супрацьстаіць вадзе. Па адной з версіяў, агонь упершыню трапіў на зямлю разам з Перуном. Бог паслаў яго на зямлю, каб пакараць чорта, які спакусіў першых людзей свету - Адама і Еву. Чорт схаваўся за ясенем, а Бог перуном запаліў яго. З таго часу людзі пачалі разводзіць агонь і карыстацца ім.    далей... Акно Акно, адзін з міфапаэтычных сімвалаў і элементаў жытла. У семантыцы вобраза акна найбольш рэалізуюцца такія апазіцыі, як вонкавы - унутраны і бачны - нябачны. Суадносіцца з ідэяй уваходу, пранікальнасці, сувязі жытла з вонкавым светам. Акно звязвае жыллё не проста з астатнім светам, а са светам касмічных з'яў і працэсаў (з сонцам, месяцам, бакамі свету).    далей... Бусел Бусел шырока прадстаўлены ў беларускай міфалогіі паводле якой гэта чалавек ці анёл, пакараны богам за цікаўнасць: даручаную яму торбу ці гаршчок з сабранымі там нячыстымі жывёлінамі-гадамі ён павіен быў кінуць, не развязваючы, у прадоне, ды не стрымаўся, развязаў паглядзець ды выпусціў усіх тых жывёлак на зямлю. Ператвораны ў птушку, цяпер ён мусіць лавіць усё тое, што некалі выпусціў, ачышчаць зямлю.    далей... Венік У народзе венік у залежнасці ад выкарыстання называлі "дзеркачом", "драпачом", "карачуном", "камлём". Гэты звычаны прыклад хатняга абіходу здаўна лічылі ўладальнікам цудадзейнай сілы. З аднаго, боку ён выступаў як абярэг ад нячысцікаў, а з другога, служыў прыладай вядзьмарства і чараў.    далей... Вярба Вярба – дрэва ці куст, які расце ў нізінах, квітнее ранняй вясной. У народнай культуры ўсходніх славян гэтае дрэва стала сімвалам інтэнсіўнага росту, жыццёвай моцы і плоднасці, сімвалам веснавога абуджэння прыроды. У адносінах да вярбы ў народнай культуры склалася дваякасць. Маладое дрэва лічылі свяшчэнным, карысным. Старое дрэва выклікала турботы і апасенні , яму прыпісвалі сувязь з нячыстай сілай, на яго «адсылалі» хваробы.    далей... Дамавік Нашы продкі былі перакананы ў існаванні дамавіка. Адсутнасць яго ў хаце, на іх погляд, вяла гаспадарку да заняпаду, прадказвала смерць жыхароў хаты. Казалі: “Без дамавіка хата стаяць не будзе”.    далей... Дзяжа Роля дзяжы ў этнакультурным аспекце абапіраецца на багаты семіятычны фон хлеба. Сімволіка дзяжы расшыфроўваецца з улікам апазіцыі мужчынскі-жаночы. У рытуалах дзяжа ўвасабляе жаночае чэрава, адпаведна рост плоду, дзіцяці атаясамліваецца з падыходам, падыманнем цеста. Таму дзяжа становіцца культурным эквівалентам жанчыны наогул, цяжарнай у прыватнасці, і пачынае выкарыстоўвацца ў абраднасці, накіраванай на магічнае спрыянне нараджэнню. На дзяжу саджалі нявесту і парадзіху ў час цяжкіх родаў, у дзяжу на цеста клалі хворае дзіця.    далей... Каза Каза — хатняя жывёла, якую паважалi за пладавiтасць i непатрабавальнасць у ежы i доглядзе. У народнай культуры каза стала сiмвалам пладаноснасцi.    далей... Качарга Качарга (вожаг, кавяня, камяна, касёра, кацюба, ключка), пячное начынне, звязанае з хатнім агнём. Утылітарныя і магічныя ўласцівасці качаргі як начыння абумовілі адценні, звязаныя з агнём, печчу, матэрыялам (жалеза), формай (крывая). Канцэнтруючы ў сабе жыццядайную і ачышчальную моц агню, качарга знайшла выкарыстанне ў народнай медыцыне і ветэрынарыі, у рытуалах гаспадарчага цыкла.    далей... Каша Абрадавая значнасць кашы тлумачыцца выкарыстаннем яе ў якасці ахвяры паганскім багам ці духам, што ў сваю чаргу ўзыходзяць да ўяўленняў аб спажаванні кашы як звароце да продкаў, як успамін пра іх, як дачыненні з імі ці далучэнне іх да сваіх спраў. Каша - старажытная хлебная ежа, якая першапачаткова гатавалася з зярнят злакавых раслін.Таму праз яе лічылася магчымым далучыцца да жыватворнай магічнай сілы збожжа.    далей... Клямка Клямка,дзвярная зашчапка, што надзяваецца на прабой і прыціскаецца замком або затычкай    далей... Кола Кола магічнае, прынцып, уваcоблены ў пэўных дзеяннях ці ў прадметах асноваю якіх з'яўляецца геаметрычная форма круга. На падставе кола магічнага утвараліся абярэгі, рабілася адмежаванне ад усяго непажаданага, лакалізацыя ці знішчэнне таго, што несла шкоду, небяспеку. Шматлікія варыянты кола магічнага знаходзілі сваё выражэнне ў розных абрадавых і побытавых момантах на працягу ўсяго чалавечага жыцця: пры карэктаванні надвор'я, пры засяванні і зборы ўраджаю, пры гадаванні свойскай жывёлы, пры панаванні паморку і пошасці, пры лячэнні хваробаў, пры засяленні ў новую хату і пры пажарах, пры хрэсьбінах, вяселлях і пахаваннях, пры варажбе і чараванні.    далей... Падкова Паўсюдна сярод усходніх славян існуе вера ў незвычайныя якасці конскай падковы. Згодна павер'ям нашых продкаў падкова сімвалізавала шчасце і поспех, уяўляла моцны абярэг дому і яго жыхароў ад сурокаў і нячыстай сілы. Абавязковая ўмова — падкову трэба знайсці на дарозе.    далей... Парог Парог найбольш рытуалізаваны сімвал мяжы паміж хатай як максімальна засвоенай, "акультуранай" чалавекам часткай прасторы, і навакольным, патэнцыйна варожым светам. Найбольнае значэнне парог меў у сістэме сямейнай абраднасці і ў знахарстве. У радзіннай обраднасці ў адпаведнасці з дародавым, родавым і пасляродавым этапамі парог інтэрпрэтаваўся ці то як цалкам небяспечная, ці то як дапаможная і лёсавырашальная частка прасторы. Так, цяжарнай, кантакты якой з навакольным светам моцна абмяжоўваліся, забаранялася затрымлівацца і сядзець на парозе, бо будуць цяжкія роды.    далей... Печ Печ, адзін з асноўных рытуальных цэнтраў прасторы сялянскага жытла. Белая печ і чырвоны кут як рытуальныя цэнтры заўсёды размяшчаліся па дыяганалі ў супрацьлеглых баках хаты. Печ выконвала ролю пасярэдніка паміж жывымі і памерлымі продкамі.    далей... Ручнік Ручнік, падоўжаны кавалак узорыстай тканіны, магічная рэч, у складаных і разнастойных функцыях якой адчуваецца подых аддаленых эпох, свядомасць і звычаі колішніх пакаленняў. У арнаменце ручніка праглядваецца пэўнае асэнсаванне рэчаіснасці, мадэль свету, якой доўгі час карысталіся нашы папярэднікі.    далей... Свечка У народнай культуры ўсходніх славян свечку, якую купілі і асвяцілі ў храме, здаўна надзялялі асаблівай, магічнай, ахоўнай сілай і цудадзейнымі якасцямі. Шырокае распаўсюджанне атрымаў звычай прыносіць дадому свечкі, з якімі стаялі у час службы у вялікія хрысціянскія святы. Па назве святаў называлі і свечку: на Хрышчэнне (19 студзеня) – Хрышчэнская ці Богаяўленская свечка, на Грамніцы (15 лютага) – Грамнічная свечка, у Чысты Чацвер – Чацвярговая свечка, на Вялікдзень – Велікодная свечка.    далей... Стол Стол, адзін з найбольш рытуалізаваных і шанаваных прадметаў у традыцыйнай культуры. Паводле прасторавай характарыстыкі інтэр'ера, стол стасуецца з верхам, усходам і адпаведна святлом.    далей... Страха    далей... Хата Хата, жытло чалавека, у народнай аксіялогіі беларусаў сімвал найвялікшай каштоўнасці: "Свая хатка як родная матка". Кожнае жытло ў традыцыйнай свядомасці надавала свету прасторавы сэнс, аддзяляла чалавека ад навакольнага свету. У хатце як бы суіснавалі чалавек і Сусвет, нутравое і вонкавае, таму станавіліся магчымымі перакадзіроўкі паміж часткамі чалавечага цела, элементамі космасу і дэталямі хаты. Сам Сусвет асэнсоўваўся на пэўным этапе як велізарны дом з належнымі яму атрыбутамі: небам-столлю, цэнтрам, які часцей уяўляўся ў выглядзе Сусветнага дрэва, падмуркам.    далей... старонка. 1, 2  далей. |